Levamos
un tempo intentando evitar que desaparezan definitivamente as
variedades locais de froiteiras que, por mui diversas razóns, foron
ficando relegadas e até esquecidas nas nosas hortas. Queremos que as
persoas que veñan detrás de nós poidan desfrutar da inmensa gama
de arrecendos, sabores, cores e formas das que nos fornecen as froitas
locais, máis aló da uniformidade e a insipidez das que nos propón
o mercado globalizado.
Consideramos
que as variedades locais de froiteiras teñen muitos valores, alén
dos organolépticos e nutricionais, dos que queremos destacar os
seguintes:
Valor
cultural: Estas
variedades pertencen á cultura e aos sinais de identidade dos grupos
sociais que as coñecen.
Desde
o máis reducido círculo familiar (o mazaeiro “do bisabó”, a
pereira do tío, etc.) até a comunidade local, son recoñecidas como
parte da herdanza común e dos elementos que vinculan socialmente a
estes grupos.
Continuando
o seu cultivo axúdase a que se prolongue o fío cultural que nos une
coas xeracións pasadas. Non é exaxerado afirmar, en consecuencia,
que estas variedades tenen importancia cultural e patrimonial, como
os monumentos, os traxes de época ou as reservas naturais.
Valor
emotivo: Tampouco
se pode perder de vista nen minusvalorar a relación sentimental
persoal con estas variedades.
Na
práctica, constátase que a maior parte deste patrimonio está en
mans de labregos/as maiores que sinten agarimo á súas árbores
(ademáis de estar, obviamente, habituados ao gusto dos seus
froitos). O grande risco é que o seu envellecimento e morte supoña
á súpeta desaparición do cuidado e do seu coñecimiento.
Por
iso é moi importante revalorizar estas variedades para favorecer que
as novas xeracións desenvolvan estes sentimentos de identidade e
recoñecimento.
Valor
comercial: Ás
veces trata-se de variedades que son mui coñecidas e valoradas a
escala comarcal ou local. Forman parte de circuitos de
comercialización de pequena distancia.
O
cambio nos hábitos de compra por parte do/a consumidor/a e a
concentración da distribución comercial supón unha seria ameaza.
De desaparecer, perderanse oportunidades económicas que tenen,
ademáis, unha íntima relación co desenvolvemento do territorio.
Valor
xenético: As
variedades locais tenen unha utilidade permanente como posible fonte
de variabilidade xenética para os programas de mellora e selección
de novas variedades. Custodiar e conservar este xermoplasma debera
ser unha responsabilidade
pública, independentemente de que desde o sector privado se
considere preciso tamén realizar esforzos de conservación e
mantemento.
Valor
para a seguridade alimentaria:
Tal
e como afirma a FAO: “Os recursos xenéticos sosteñen os medios de
subsistencia de todas as persoas do planeta. Son a materia prima
utilizada para a produción de novos cultivares e especies, e
constitúen unha reserva de adaptabilidade xenética, que sirve de
protección contra cambios ambientais e económicos que puideran ser
nocivos. O desgaste destes recursos supón un serio perigo para a
seguridade alimentar mundial a longo prazo.”
Valor
agronómico: As
variedades locais teñen demostrado a súa adaptación ás condicións
particulares do seu medio.
Sen
caer na mitificación de consideralas como as que mellor expresan
esta adaptación, é conveniente telas en consideración como parte
das posibles alternativas para cada zona concreta.
Ás
veces, tamén demostran tolerancia ou resistencia a certas pragas ou
enfermidades. Obviamente, non todas as variedades locais demostran
esta tolerancia; de feito, algunhas son más susceptibles que los
cultivares comerciais.
Pero,
en todo caso, é necesario investigar e catalogar estas tolerancias
ou resistencias, de modo que as variedades que a manifesten poidan
ser recomendadas para determinadas situacións ou poidan ser
utilizadas nos programas de mellora xenética.
Valor
social: A
variabilidade e diversidade biolóxica é unha ferramenta importante
para a defensa da nosa soberanía alimentar. Nun momento como o
actual, na que a maior parte da nosa alimentación ven das mans dun
número mui reducido de multinacionais.